تحلیل سیاست و  سیاست‌گذاری عمومی

❗️ساده‌انگارِ دوقطبی‌سازِ ستیزه‌جو

✍️ولی‌اله وحدانی‌نیا (دانش‌آموخته سیاستگذاری عمومی)

از چالش‌های بنیادین یک جامعه، پدیدار شدن نظم سیاسی ساده‌انگار، دوقطبی‌ساز و ستیزه‌جو است که پیامدهای عمیقی بر فضای سیاسی و اجتماعی دارد. این نوع نظم سیاسی، مسائل پیچیده و چندوجهی دنیای سیاست را به دو قطب متضاد و اغلب غیرواقعی تقلیل می‌دهد؛ به گونه‌ای که فضای گفت‌وگو و تفاهم جای خود را به نزاع و تقابل بی‌پایان می‌دهد.

نظم سیاسی ساده‌انگار، دوقطبی‌ساز و ستیزه‌جو به شدت تحت تأثیر سوگیری «سیاه و سفید» یا همان دوگانه‌انگاری شناختی قرار دارد؛ پدیده‌ای که در آن مسائل پیچیده سیاسی به شکل دو قطب متضاد و مطلق تقلیل می‌یابند.
این نوع نگرش، واقعیت‌های چندوجهی و متنوع را نادیده گرفته و تنها دو گزینه «خوب» یا «بد»، «حق» یا «باطل»، «دوست» یا «دشمن»،، «خودی» یا «غیرخودی»، «ما» یا «آن‌ها»، «مقاومت» یا «تسلیم» را به رسمیت می‌شناسد.
چنین سوگیری‌ای، فضای سیاسی را به جای گفت‌وگو و تعامل و تفاهم، به عرصه‌ای برای تقابل و ستیز ابدی تبدیل می‌کند و با تعمیق‌ شکاف‌های اجتماعی و سیاسی، و بستن راه بر هر گونه ابتکار و خلاقیت سیاستی، کوچه‌های بن‌بست‌های بسیاری در سیاستگذاری می‌سازد.

رسانه‌ها نقش مهمی در تشدید این دوگانه‌انگاری ایفا می‌کنند. رسانه‌ها با برجسته‌کردن اختلافات و تقابل‌ها، به تقویت سوگیری سیاه و سفید دامن می‌زنند و فضای سیاسی را به محیطی مسموم و پرتنش تبدیل می‌کنند. در چنین شرایطی، رقابت سیاسی از حالت سالم و سازنده خارج شده و به نزاعی بی‌پایان بدل می‌شود که هر طرف به دنبال حذف و شکست دیگری است. این روند، مشارکت فعال و آگاهانه شهروندان را کاهش داده و جوی از ناامیدی مرگبار بر جامعه حاکم می‌کند.

در نهایت، عبور از سیاست‌های ساده‌انگار و دوگانه‌انگار مستلزم تلاش جمعی برای پرهیز از دیدگاه‌های مطلق و قطبی است؛ دیدگاه‌هایی که به جای هم‌دلی و هم‌گرایی و هم‌راهی و هم‌کاری و هم‌آهنگی و هم‌افزایی و هم‌آفرینی، شکاف و تفرقه و نفاق و ستیزه می‌آفرینند و مانع از پیشرفت و ثبات سیاسی می‌شوند.
تنها با پذیرش پیچیدگی‌ها و تنوع و تعامل با تکثر دیدگاه‌ها است که می‌توان نظم سیاسی متعادل، متعامل، همدل و پایدار ساخت.

توصیه سیاستی:
برای مقابله با پیامدهای مخرب این سوگیری، و مشخصا گشایش در بن‌بست‌های سیاستگذاری، ضروری است که فعالان سیاسی و رسانه‌ها به جای ساده‌سازی و دوقطبی‌سازی، به ترویج گفت‌وگو، پذیرش تنوع و تکثر دیدگاه‌ها و ارائه تحلیل‌های چندبعدی بپردازند.